Zelfsturing wint steeds meer aan populariteit. De behoefte aan zelfsturende teams komt voort uit een aantal ontwikkelingen en inzichten:

• De snel veranderende markt vraagt om meer flexibiliteit van organisaties. Zelfsturende organisaties kunnen hier beter op inspelen dan traditioneel ingerichte organisaties.
• Zelfsturende teams hebben meer eigen controle en ruimte voor ontplooiing. Dit leidt tot hogere tevredenheid, betrokkenheid en betere prestaties. Dit vergroot de concurrentiepositie van het bedrijf.
• De nieuwe generatie medewerkers kiest meer en meer voor bedrijven die hun vrijheid en autonomie bieden en een zinvolle bijdrage leveren aan de maatschappij.

Steeds meer bedrijven maken momenteel een transformatie door naar zelfsturende teams. Om hier een succes van te maken is een duidelijke visie, transparante communicatie, individuele begeleiding en ondersteunend leiderschap nodig.

Kenmerkend voor zelfsturing zijn de vijf V’s:

1. Visie
   De ‘stip aan de horizon’ en de kernwaarden van de organisatie zit in de hoofden en harten van de mensen. Op basis hiervan nemen ze hun dagelijkse besluiten en spreken ze elkaar hierop aan.
2. Verantwoordelijkheid
   Het team is verantwoordelijk voor eigen handelen, (financieel) resultaat en klanttevredenheid. Ze lossen zelf de problemen op en zorgen dat hun doelstellingen worden gehaald.
3. Vrijheid
   Elk team heeft (binnen bepaalde kaders) de vrijheid om te kiezen hoe en wanneer men werkt. Ze bepalen hun eigen grenzen en bedenken zelf innovatieve oplossingen.
4. Vakmanschap
   Ieder is verantwoordelijk voor het up-to-date houden de eigen (vak)kennis, vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling. Van elkaar leren en kennisdeling is vanzelfsprekend.
5. Vertrouwen
   De basis voor samenwerking is vertrouwen. Ieder moet in veiligheid en met voldoende informatie en tools zelfstandig kunnen besluiten en handelen. De manager coacht en faciliteert hierin.

Kilian Wawoe (hoofddocent HRM VU Amsterdam) heeft literatuuronderzoek gedaan naar de effecten van zelfsturing binnen organisaties. Naast de vele voordelen, ziet hij ook valkuilen:

1. De rotklussen blijven liggen.
   Spreek binnen het team af wie er regelt dat de dingen die niemand wil doen toch gedaan worden.
2. De neuzen staan niet altijd dezelfde kant uit.
   Zorg ervoor dat iedereen de visie, de doelen en de kernwaarden kent en dit kan toepassen in de praktijk.
3. De druk wordt te groot.
   Houd de vinger aan de pols dat bepaalde mensen niet teveel taken op zich nemen of krijgen toebedeeld.
4. Een teamlid gedraagt zich als leider van het team.
   Niet iedereen is geschikt of wordt geaccepteerd als leider van het team. Maak dit bespreekbaar in het team.
5. Mensen hebben behoefte aan begeleiding.
   Ieder mens heeft andere behoeften en skills. De één vindt autonomie geweldig en de ander krijgt er stress van. Breng deze behoeften in kaart en maak maatwerk van individuele begeleiding.

Daarnaast is er bij (vaste) zelfsturende teams de kans op kokervisie. Teams die niet regelmatig van samenstelling veranderen zijn geneigd om problemen op te lossen vanuit het eigen paradigma. Dit kan creativiteit en innovatie in de weg staan. Zelfsturende teams met wisselende samenstelling of denktanks vormen met mensen uit verschillende teams werken vaak beter in innovatieve organisaties .

Pas dus zelfsturing toe waar het kan. Stem het af op het team en op de doelen van je organisatie. Maak het vooral geen doel op zich, maar een middel om je doel te bereiken. Onderzoek of je mensen het kunnen, willen en durven en biedt daarbij individuele begeleiding. Het is een proces wat tijd kost en waarin een ieder zijn eigen plek moet vinden.